Steeds meer geitenhouders voeren pensbestendige vetten om het vetgehalte van de melk te verhogen. Het kan financieel voordelig zijn, maar mogelijk ook een negatief effect hebben op de melkgift als het rantsoen niet goed in balans is.
Een melkgeit is allesbehalve een kleine koe. Jan de Kort, technisch specialist geiten bij ForFarmers, kan het niet genoeg benadrukken. Met een kleine veertig jaar ervaring in de geitenhouderij weet hij hoe groot de verschillen tussen beide melkproducerende landbouwhuisdieren in de praktijk zijn, ook als het om de vertering van vetten gaat.
Jurriën Boerma, werkzaam als voedingsspecialist bij distributeur Speerstra Feed Ingredients, denkt juist dat de verschillen tussen koeien en geiten als het gaat om pensbestendige vetzuren beperkt kunnen zijn. ‘Voer gaat bij geiten veel sneller door de pens, maar daar heeft dit type vetzuren dus geen werking. Hoe het vet vervolgens via de dunne darm in de melk komt, zal bij koeien en geiten grotendeels hetzelfde verlopen, is mijn inschatting’, vertelt Boerma.
Internationaal onderzoek
Bij melkkoeien is de laatste jaren internationaal volop onderzoek gedaan naar pensbestendige vetten, maar in de geitenhouderij zijn de studies beperkt. Distributeur Speerstra Feed Ingredients heeft wel 20 jaar ervaring met het voeren van bestendig vet, ook in geitenvoer. Ook voerfabrikanten als AgruniekRijnvallei en ForFarmers beproeven op kleine schaal het effect van het voeren van vetzuren.
“Het blijft belangrijk dat het rantsoen altijd in balans is en de rekensom klopt”
Volgens De Kort is één reden doorslaggevend om de extra vetzuren te voeren: hogere opbrengsten. ‘Pensbestendige vetten zijn best prijzig, dus je zult moeten gaan rekenen met het nieuwe vetgehalte in de melk en hoeveel de afnemer daar extra voor betaalt, minus de kosten. Als je melk levert aan een melkverwerker die extra vet niet uitbetaalt, heeft het dus weinig zin.’
Boerma noemt meer voordelen. Zo kan een bepaald type vetzuur juist bij duurmelken zorgen voor een stabielere melkgift, betoogt hij. Ook kunnen verzadigde vetten de negatieve gevolgen van hittestress beperken.
Zinvolle aanvulling
‘En voor geiten die geweid worden of vers gras gevoerd krijgen, zijn verzadigde vetzuren een zinvolle aanvulling op de onverzadigde vetzuren in het rantsoen. Wij zien dat pensbestendige vetten een steeds belangrijker aandeel in het voer bij melkvee, vleesvee en melkgeiten krijgt’, vertelt de voedingsspecialist bij distributeur Speerstra Feed Ingredients.
Voerleverancier AgruniekRijnvallei heeft eerder dit jaar een praktijkonderzoek gehouden bij een geitenhouderij met zo’n 650 melkgeiten. Acht weken lang is aan de brok pensbestendig vet toegevoegd en vervolgens aan alle melkgevende dieren gevoerd.
Mestmonsters
Over een periode van twaalf weken zijn mestmonsters genomen en is de samenstelling van de melk gemeten. Deze laatste cijfers zijn vergeleken met dezelfde periode in het jaar daarvoor.
‘We zagen vrijwel direct een hoger vetgehalte in de melk tot een plus van 0,3 procent gemiddeld over acht weken’, weet Fleur Kroone, specialist geitenhouderij bij AgruniekRijnvallei. ‘Het vet werd goed verteerd, want het kwam al snel niet meer dan gebruikelijk in de mest terecht. Daarnaast zagen we dat het prima lukte om het extra vet in de brok te persen en dat het financieel goed uit kon.’
Nettovoordeel
In dit praktijkonderzoek in de eerste drie maanden van het jaar is gerekend met een prijs van 10,40 euro per kilo vet in de melk. Door de hogere opbrengt minus de extra voerkosten leverde dit een nettovoordeel op voor deze geitenhouderij van bijna 45 euro per dag.
‘Ik denk wel dat er seizoensverschillen zijn en die zouden we graag nog een keer in beeld brengen’, zegt Kroone. ‘Ook zou ik graag verder willen onderzoeken wat het effect is op de transitieperiode, van vier weken voor tot vier weken na het lammeren, als je pensbestendige vetten bijvoert.’
ForFarmers beproeft al twintig jaar de werking van vetzuren in de geitenhouderij. Dat is vorig jaar nog gebeurd bij het gangbare bedrijf van de familie Westerlaken in het Noord-Brabantse Rijswijk. De Kort: ‘We hebben verschillende groepen geiten gelijktijdig een ander pensbestendig vet gevoerd. Door melkproductie en gehalten van de verschillende groepen met elkaar te vergelijken konden we bepalen welke type pensbestendige vet de beste resultaten geeft.’
Pensbestendige vetzuren kunnen ook nadelig zijn voor de totale melkproductie, waarschuwt De Kort. ‘Het grootste risico is slomere dieren. Vetten veroorzaken verzadiging, met als risico een lagere voeropname en melkgift. Ook de hoeveelheid vetten die een geit kan verteren, is beperkt en daarom moet je zeker niet te veel voeren.’
Kroone zegt dat het risico op vervetting klein is als het voeren van pensbestendig vet op de juiste manier wordt ingezet. ‘Het blijft in ieder geval belangrijk dat het rantsoen altijd in balans is en dat de rekensom blijft kloppen.’
‘Goed monitoren’
‘Je moet goed blijven monitoren als je pensbestendige vetten voert’, adviseert de ForFarmers-specialist. ‘Zeker met een koude periode in aantocht slaan geiten het vet liever op. In het voorjaar en de zomer gaat het vaak prima.’
Een goede opname van ruwvoer blijft volgens hem doorslaggevend in het dagelijkse management. ‘Concentreer je op de opname van droge stof en het gezond houden van de pens. Als het financieel uit kan, kunnen de pensbestendige vetten de geitenslagroom op de taart zijn.’
‘Aantrekkelijk bij negatieve energiebalans’
Pensbestendige vetzuren zijn een bijproduct uit de voedingsindustrie en dus’‘helemaal niet ontworpen met de geit in gedacht’’, concludeert Jurriën Boerma, voedingsdeskundige bij distributeur Speerstra Feed Ingredients.’‘Je zult in de verschillende lactatiestadia altijd kantelpunten hebben wanneer het ene vetzuur juist wel of juist geen positief effect heeft’’ Twee types spelen volgens Boerma een hoofdrol in het geitenrantsoen. In de eerste plaats is dat palmitinezuur, ook wel C16:0 genoemd. Dit verhoogt het percentage vet in de melk. Vetzuur 18:1, ofwel oliezuur, stimuleert de melkproductie en ondersteunt de vertering van andere vetzuren. In welke lactatiefase een geit zit, heeft grote invloed op welke vetzuren het beste in het rantsoen kunnen, betoogt Boerma.’‘C18:1 werkt goed voor verse geiten, dus in pakweg de eerste twee maanden van de melkgift. Als een geit net gelammerd heeft en zich in de negatieve energiebalans bevindt, is het aantrekkelijk om deze vetzuren te voeren. Een geit kan dit type vetzuur makkelijk verwerken tot lichaamsgewicht’’ Zou je C18:1 bij duurmelken geven, dan kan oliezuur er juist voor zorgen dat geiten sneller vervetten, redeneert hij:’‘Kies bij duurmelkers dus voor een hoog gehalte aan C16:0. Melkgeiten blijven persistenter en vervetten minder snel’’ De redenering daarachter is dat palmitinezuur zorgt voor een lagere concentratie insuline in het bloed. Boerma:’‘We denken dat melkgeiten de energie dan aanwenden voor de melkproductie en tegelijkertijd het vermogen om de melkproductie te handhaven stimuleert’’
